Hoe herken je ODD bij kinderen?

Wat is ODD?

ODD staat voor de Engelse term Oppositional Defiant Disorder, oftewel oppositioneel-opstandige gedragsstoornis. Het is een gedragsstoornis waarbij kinderen aanhoudend agressief en opstandig gedrag vertonen en de neiging hebben om anderen opzettelijk lastig te vallen en te irriteren.

De stoornis ontstaat voornamelijk tijdens de kinderjaren. Dat kan al tijdens de peuter- en kleuterjaren zijn en komt zelden pas tijdens in een latere fase voor het eerst aan het licht. Het is vaker al eerder merkbaar.

Kenmerken

Kenmerkend voor kinderen met ODD is dat ze boos/prikkelbaar gestemd zijn en brutaal/uitdagend gedrag laten zien, wanneer er interactie is met minstens één persoon die niet de broer of zus is. Dit gedrag komt in het algemeen veel voor tussen broers en zussen, waardoor het belangrijk is dat het ook waargenomen wordt bij een ander persoon.

Typische kenmerken van ODD bij kinderen zijn:

• Vaak en snel boos, lichtgeraakt en geïrriteerd zijn
• Vaak ontevreden zijn
• Hatelijk en wraakzuchtig zijn
• Opzettelijk anderen irriteren
• Verzet tonen tegen verzoeken en/of regels
• Geregeld ruzie maken met volwassenen of iemand anders met gezag
• Anderen de schuld geven van zijn/haar fouten of wangedrag

Oorzaken van ODD

Er wordt vanuit gegaan dat ODD wordt veroorzaakt door de combinatie van aanleg en omgevingsfactoren. Een aangeboren temperament, aandachtsproblemen, lage intelligentie en impulsiviteit kan van invloed zijn. Aan de andere kant kan gepest worden en een inconsistente opvoeding de ontwikkeling van de stoornis ook versterken. Deze gedragsstoornis komt vaak samen met andere stoornissen voor, zoals autisme of ADHD.

Wat is gewoon gedrag dat bij kinderen hoort en wat is ODD?

Kinderen en jongeren zijn soms boos of opstandig. Zo hebben kinderen vanaf ongeveer 2 jaar te maken met de zogeheten peuterpuberteit. Ze zijn grenzen aan het verkennen en willen vaak alles zelf doen. Tegelijkertijd kunnen ze veel dingen nog niet en hebben ze daar hulp bij nodig. Een kind kan daardoor gefrustreerd en driftig raken. Hetzelfde komt ook weer voor in de puberleeftijd.

Kinderen moeten daarnaast nog leren omgaan met teleurstelling, verdriet, angst, blijdschap en andere emoties. Een kind dat boos en opstandig is, hoeft daarom niet direct ODD te hebben. Is het gedrag alleen constant en voor een langere periode aanwezig? Dan kan dat daar wel op duiden.

Gevolgen van ODD bij kinderen

De klachten die kinderen ervaren kunnen ervoor zorgen dat het sociaal minder goed functioneert. Dat kan weer veroorzaken dat je zoon of dochter problemen krijgt op school en dat klasgenootjes en andere vriendjes zich tegen hem of haar keren. Ook kan er een slechte band ontstaan met familieleden en uiteindelijk zelfs justitie. Hoewel het er misschien niet op lijkt, heeft jouw zoon of dochter ook veel last van zijn of haar eigen gedrag. Zo zal hij of zij ook merken dat kinderen zich tegen hem/haar keren, dat hij of zij vaak ruzie heeft met jullie als ouders en dat schoolprestaties achteruitgaan.

Je hebt het als ouder van een kind met ODD zwaar te verduren. Je kind slaat, scheldt of luistert niet. Niets lijkt te helpen en je kunt daardoor in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Het gezin lijdt eronder en van leerkrachten hoor je dat ook op school de lessen steeds meer verstoord raken. Omdat vrienden en klasgenoten zich steeds meer tegen het kind keren, zoekt hij/zij contact met andere kinderen met een gedragsprobleem, wat het gedrag alleen maar versterkt. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat kinderen met ODD een groter risico lopen om ook andere stoornissen te ontwikkelen, zoals een depressie, angststoornis of CD.

ODD bij kinderen behandelen

Gelukkig kan behandeling een uitkomst bieden. Natuurlijk is het eerst van belang om uit te zoeken of je kind daadwerkelijk ODD heeft en het niet met andere problematieken te maken heeft. Vervolgens zijn er verschillende behandelingen mogelijk:

• Gedragstherapie: een gedragstherapeut gaat met je kind aan de slag om beter passende gedragspatronen aan te leren.
• Psychotherapie: door middel van gesprekstherapie leert je kind om anders naar bepaalde situaties te kijken en daar anders op te reageren. Hiermee wordt inzicht en bewustzijn over het eigen gedrag gecreëerd.
• Ouderbegeleiding: je krijgt als ouder informatie over de gedragsstoornis en handvatten om beter met het gedrag van je kind om te kunnen gaan.

Maak jij je zorgen over het gedrag van je kind? Je kunt contact opnemen met je huisarts of met het Centrum voor Jeugd en Gezin van jouw woonplaats. Hebben jullie als gezin of heeft jouw kind al begeleiding? Dan kan je het ook met de begeleider bespreken. Zij helpen je verder.