Bij vaktherapie gaat het om non-verbaal contact maken en creativiteit

Ik had altijd de droom om met muziek bij een organisatie in de gehandicaptenzorg te gaan werken

Voordat ik als muziektherapeut bij Philadelphia kwam werken, heb ik 8 jaar een eigen praktijk gehad voor muziektherapie, pianoles en kindercoaching. Ik hielp kinderen en volwassenen die vastgelopen waren, bijvoorbeeld op school. Dat liep goed, maar ik had altijd de droom om met muziek bij een organisatie in de gehandicaptenzorg te gaan werken. En die kans kwam voorbij.

In mijn jeugd kwam ik al veel in aanraking met mensen met een beperking. Mijn vader deed van alles in de gehandicaptenzorg. Zo zat hij in het bestuur van een stichting waar mensen met een beperking elke week konden sporten. Ik ging daar als kind mee naartoe. Voor mij was het dus normaal om met mensen met een beperking om te gaan. Toen ik op mijn 17^e pianoles ging geven, meldden veel mensen met een beperking zich aan bij mij. Ik maakte daar geen reclame voor, maar dat gebeurde gewoon.

(Mattijs staat rechts, tekst gaat verder onder de foto)

Nadat ik Sociaal Pedagogisch Werk had gestudeerd, ontstond de wens om een studie te doen die muziek combineerde met de zorg: muziektherapie. Dat ben ik toen gaan doen. In mijn praktijk begeleidde ik veel verschillende mensen, zo ook kinderen die hoogbegaafd zijn. Dat is een heel andere doelgroep, maar ook weer niet. Zij waren ook vastgelopen, gingen niet meer naar school. Ik leerde zo om op een andere manier met kinderen en volwassenen te communiceren. Daarin helpt muziek heel goed.

Creatieve elementen zijn leidend

Vaktherapie is een therapievorm waarbij je non-verbaal contact maakt met een cliënt. De interventies en werkvormen doe je daardoor allemaal op een creatieve manier. Creatieve elementen zijn dus leidend: drama, bewegen, spel, muziek en beeldend werken.

Cliënten doorlopen een bepaald traject van behandelingen, waarbij de therapeut methodieken inzet. Het doel waar we naartoe werken, kan heel breed zijn. Het kan onder andere te maken hebben met gedrag, emotieregulatie, verlies en rouwverwerking, het ophalen van herinneringen, angst en depressie. Het hangt van de cliënt af wat daar goed op aansluit en hoelang een sessie bijvoorbeeld kan duren. Voor sommigen is dat een kwartier, voor anderen drie kwartier.

De verschillende vormen van vaktherapie werken voor verschillende cliënten. In de gehandicaptenzorg werken we met verschillende doelgroepen, waaronder mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) of ernstig meervoudige beperking (EMB). Wat ik zo mooi vind aan het medium muziek, is dat de klanken, trillingen en melodieën een prachtig middel kunnen zijn om contact te leggen met deze doelgroep. Al zou iedere vaktherapeut waarschijnlijk zeggen dat zijn/haar medium het beste aansluit.

Met behulp van muziek kun je laten zien dat boosheid in stapjes op komt zetten

Een voorbeeld van een hulpvraag bij muziektherapie is een kind dat agressieproblemen heeft. Met behulp van muziek kun je dan allerlei werkvormen doen, om bijvoorbeeld te laten zien dat boosheid in stapjes op komt zetten. Ik vraag bijvoorbeeld of het kind op de djembé kan spelen alsof hij een beetje boos is en daarna alsof hij bijna gaat ontploffen van boosheid. Dit kan er uiteindelijk voor zorgen dat een kind niet altijd meteen van 0 naar 100 gaat.

Met kinderen en volwassenen met een (licht) verstandelijke beperking met een laag zelfbeeld maak ik, aan de hand van de methodiek Songwriting, teksten. Deze nemen we vervolgens op, zingend of rappend, en aan het eind van een traject stuur ik het liedje naar de cliënt op. Hij of zij kan het vervolgens laten horen aan ouders, verwanten of begeleiders.

Muziektherapie kan ook ingezet worden bij cliënten die een ernstig meervoudige beperking hebben, niet praten en bedlegerig zijn. Een voorbeeld is een cliënt bij wie het doel was dat zij uit eigen wil mijn hand zou pakken en we op muziek met de handen zouden dansen. In het begin lukte het totaal niet, dan sloeg ze mijn hand weg. Ik heb van alles geprobeerd om contact te maken en haar continu geobserveerd. We zijn nu een halfjaar bezig en zijn zover dat ze uit zichzelf mijn hand pakt en dat ik haar hand op muziek mag bewegen. Het zijn kleine dingen, maar het laat zien dat ze wel kan dansen en kan genieten van muziek.

Met muziek kan je daarnaast palliatief of receptief werken. Bij die laatste vorm zit de cliënt in een stoel en maakt de therapeut muziek, bijvoorbeeld met snaarinstrumenten of met klankschalen. Die instrumenten geven trillingen af, wat rustgevend werkt. Cliënten hoeven voor muziektherapie dus geen muziek te kunnen maken. Je kunt het ook enkel ontvangen.

Communiceren lukt wel, maar een cliënt kan snel overvraagd worden

Vaktherapie werkt zo goed bij mensen met een beperking, omdat zij vaak een lage sociaalemotionele ontwikkelingsleeftijd hebben. Communiceren lukt (meestal) wel, maar een cliënt kan snel overvraagd worden. Gebruikelijke therapievormen waarbij je veel moet praten, werken daardoor niet, en deze non-verbale vorm juist heel goed. Je kunt beter op hen aansluiten en helpt op die manier met communiceren.

Bovendien is het een mooie manier om de hersenen te ‘onderhouden’. Een belangrijk deel van de hersenen is je prefrontale cortex. Die onderhoud je met creatieve vormen, zoals kunst en muziek. Voor mensen met een beperking is het vaak niet mogelijk om naar muziek-, schilder- of dramales te gaan. Dat is heel zonde en oneerlijk, maar vaktherapie kan daarvoor een oplossing zijn.

Dankzij vaktherapie kan je als ouder jouw kind op een andere manier gaan zien. Van de therapeut horen ouders het mooie, soms nieuwe, gedrag dat hun kind laat zien. Na elke sessie schrijf ik een rapportage en ik krijg regelmatig berichtjes van ouders waarin ze aangeven het zo leuk te vinden om dit te lezen. Ze lezen dat hun kind ook kind is en leuke dingen doet, in plaats van steeds die medische bevindingen of een rapportage over negatief gedrag. Hun kind heeft bijvoorbeeld een lied gezongen dat ze vroeger thuis altijd luisterden en zongen. Ze verheugen zich op de rapportage.

De diversiteit en afwisseling maakt dat ik dit werk zo leuk vind

Het mooie aan dit werk vind ik het werken met cliënten met verschillende niveaus en leeftijden. Ik werk 5 dagen in de week in Amsterdam, Brabant en regio midden bij allerlei cliënten. Sommigen doorlopen een behandeltraject, waar muziektherapie een onderdeel van is. Anderen krijgen enkel muziektherapie. Zij wonen bijvoorbeeld zelfstandig, werken, hebben net zo veel zeggenschap over hun leven als ik en hebben gewoon een hulpvraag. De diversiteit en afwisseling maakt dat ik dit werk zo leuk vind. Het maakt het ook moeilijk, want je moet continu schakelen, maar dat vindt mijn brein fijn. Dat geeft mij energie.

Het is uitdagend werk. Ik had hiervoor nog nooit gewerkt met mensen met een heel laag niveau. Om echt op hen aan te kunnen sluiten, is veel kennis en ervaring nodig. Je doet echt een beroep op je medium, je instrumenten, en dat maakt het tof. Piano en zang zijn mijn hoofdinstrumenten, maar ik kan veel instrumenten wel een beetje bespelen.

Op vaktherapie.nl staan alle geregistreerde vaktherapeuten in Nederland. Je kunt op plaats en postcode zoeken naar een vaktherapeut in de buurt. Het hangt van de indicatie af, wat vergoed wordt. Voor sommigen kan het vanuit pgb worden ingekocht en vanuit de WLZ kan dit ook vaak gefinancierd worden. Er is vaak veel mogelijk.